นั่งร้าน คือ โครงสร้างชั่วคราวที่ใช้ในงานก่อสร้าง และงานซ่อมแซม สำหรับให้ผู้ปฏิบัติงานขึ้นไป ก่อสร้างหรือซ่อมแซม และวางวัสดุ อุปกรณ์ หรือเครื่องมือต่าง ๆ ในการทำงาน เมื่อทำงาน จนเสร็จภารกิจนั้นแล้ว นั่งร้านนั้นจะถูกรื้อถอน ตามกำหนดของแผนงานที่วางเอาไว้
วัสดุที่ใช้ทำนั่งร้านมีหลากหลาย ขึ้นอยู่กับงบประมาณ และสิ่งแวดล้อม โดย ส่วนใหญ่นั่งร้านนั้น จะทำจากเหล็กท่อ และมีแผ่นพื้นสำหรับรองรับผู้ปฏิบัติงาน หรือวางวัสดุ อุปกรณ์ หรือเครื่องมือต่างๆ ซึ่งออกแบบโดยวิศวกร หรือ ผู้ผลิตของแต่ละประเทศ แต่ในประเทศไทยนั้น สมัยก่อนนิยม ใช้ไม้ไผ่ นำมาสร้างนั่งร้าน เพื่อก่อสร้าง และทำงานบนที่สูง ปัจจุบันก็ยังพบเห็นนั่งร้านไม้ไผ่ ถูกนำมาใช้งานในการสร้างนั่งร้าน เพื่อก่อสร้างหรือซ่อมแซม ตัวอย่าง เช่นการสร้างตึกสูง คอนโด บ้าน อาคาร วัด สะพาน หรือ งานทาสี แต่ในการใช้ ไม้ไผ่สร้างนั่งร้านนั้น ผู้ที่ติดตั้งจะต้องเป็นวิศวกร หรือ ผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น เพราะนั่งร้านที่เป็นไม้ไผ่ ต้องสามารถรับน้ำหนักบรรทุกได้ ไม่น้อยกว่าสี่เท่า ของน้ำหนักบรรทุก แต่ถ้าเป็น เหล็กท่อ ต้องสามารถรับน้ำหนักบรรทุกได้ไม่น้อยกว่าสองเท่า ถ้าเป็นนั่งร้านของต่างประเทศไม่น้อยกว่าสี่เท่าทั้งหมด
การใช้นั่งร้านไม้ไผ่นั้น ทำให้เสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุมากที่สุด เพราะโดยส่วนใหญ่คนสมัยก่อนนั้น ไม่มีอุปกรณ์ ในการป้องกันการตกจากที่สูง จึงทำให้ผู้ปฏิบัติงาน พลัดตกจากที่สูงได้รับบาดเจ็บ หรือเสียชีวิต บ่อยครั้ง มีข่าวออกทางทีวีเป็นประจำ ไม่ว่าจะเกิดจากการตกจากที่สูงหรือ นั่งร้านพังทลาย ก็ขึ้นอยู่กับ สภาพไม้ไผ่และอายุการใช้งานนั้นด้วย เพราะจริงๆแล้วไม้ไผ่ที่นำมาสร้างนั่งร้านนั้น จะต้องเป็นไม้สด สีเขียว จึงจะสามารถรับน้ำหนักบรรทุกได้ดี แต่ก็ขึ้นอยู่กับช่างนั่งร้านนั้นด้วย ในการประกอบติดตั้ง เป็นไปตามแบบที่วางเอาไว้ หรือสร้างด้วยความเข้าใจของตัวเอง ซึ่งอาจจะทำให้นั่งร้าน พังทลายได้เหมือนกันคนที่ทำงานกับนั่งร้านควรได้รับการฝึกอบรมความปลอดภัย ก่อนเริ่มทำงาน เช่น อบรมนั่งร้าน อบรมที่สูง อบรมไฟฟ้า เป็นต้น และวิธีการเก็บรักษาไม้ไผ่สดนั้น เมื่อใช้นั่งร้านแล้ว รื้อถอน เสร็จ จะต้องนำไม้ไผ่นั้นแช่น้ำเอาไว้ เพื่อให้ไม้ไผ่นั้นอยู่ คงสภาพเดิม ปัจจุบัน ก็หาดูได้ยากแล้ว พอรื้อถอน นั่งร้านเสร็จ ช่างนั่งร้านนั้นก็จะเอาไม้ไผ่ กองรวมๆกันไว้ จึงทำให้ไม้ไผ่ที่เราเห็นกันอยู่ทุกวันนี้ กายเป็นไม้ไผ่สีน้ำตาล หรือ ไม้ไผ่แห้ง
ประเภทของนั่งร้าน ที่ใช้งานทั่วไป จะแบ่งออกเป็น 6 ประเภท
- นั่งร้านไม้ไผ่
- นั่งร้านเสาเรียงเดียว
- นั่งร้านเสาเรียงคู่
- นั่งร้านแบบใช้เหล็กท่อประกอบ
- นั่งร้านแบบแขวนยื่น
- นั่งร้านแบบเคลื่อนที่ได้
นั่งร้านแต่ละประเภท มีความเหมาะสมตามลักษณะงาน หรือสถานที่ที่แตกต่างกันออกไป ขึ้นอยู่กับงบประมาณนั้นด้วย ผู้ใช้งานจะต้องเลือกนั่งร้านที่เหมาะสมกับสภาพงาน และสถานที่มาใช้งาน และเพื่อให้เกิดความปลอดภัยในการทำงานด้วย เช่น
- สภาพความเหมาะสมของสถานที่ทำงาน
- น้ำหนักบรรทุกที่จะใช้งาน
- งบประมาณ ความประหยัด ของนายจ้าง
- ความสะดวกในการติดตั้งหรือรื้อถอน
ทั้งนี้ ก็อาจจะขึ้นอยู่กับ วิศวกร หรือ ผู้ว่าจ้างนั้นด้วย ส่วนใหญ่เราจะได้ยินข่าวกัน เป็นประจำทางทีวี หรือ ทาง Social ไม่ว่าจะเป็น คนงานตกที่สูง คนงานตกนั่งร้าน ของตกใส่คนงานด้านล้าง นั่งร้านพังทลาย คนงานถูกไฟฟ้าช็อตตกลงมา ตั้งนั่งร้านใกล้สายไฟ เป็นต้น สาเหตุต่างๆ ทุกคนคิดว่าเป็นเรื่องของโชคชะตา หรือ เคราะห์กรรมไหมครับ ส่วนตัวผมคิดว่า ส่วนใหญ่เกิดจากความประมาทของคนงานเอง และที่ตามมาก็อาจจะเป็นการวางแผนในการทำงานไม่ดี ส่วนอุปกรณ์นั้นก็มีส่วน เช่น อุปกรณ์ชำรุด ไม่ได้มีการตรวจสอบก่อนการใช้งาน และไม่มีการปฏิบัติตามที่กฎหมายนั่งร้านกำหนด ทีนี้เดี๋ยวจะยกตัวอย่างการเกิดอุบัติเหตุให้ดูนะครับ
กรณีศึกษาอุบัติเหตุ
มีผู้รับเหมาเจ้าหนึ่งได้งานทาสีตึกสูงมีความสูงจากพื้นดิน 7 เมตร ไม่สามารถขึ้นอาคารทาสีได้เลย ช่างจะต้องติดตั้งนั่งร้านแบบล้อเลื่อน หัวหน้างานก็ให้คนงานติดตั้ง นั่งร้านแบบล้อเลื่อนขึ้นมา ประมาณ 6.5 เมตร เมื่อติดตั้งนั่งร้านเสร็จแล้ว หัวหน้างานก็ ให้คนงานขึ้นไปทำงานเลย พอคนงานทำงานไปได้ระยะ หนึ่ง จำเป็นที่จะย้ายนั่งร้านไปยังอีกจุดหนึ่ง ซึ่งก็อยู่ติดกัน คนงานขาดการอบรม และชี้แจง ก็เลยเรียกเพื่อนที่อยู่ด้านล่างนั้น มาดันหรือย้ายนั่งร้านให้ โดยที่ตัวเองไม่ลงมาจากนั่งร้านก่อน เลยทำให้คนงานคนนี้พลัดตกลงมาจากด้านบน ทำให้คนงานบาดเจ็บสาหัส แขนซ้ายท่อนล่างหัก ขามีแผลขนาดใหญ่ ถามตอบไม่รู้เรื่อง เห็นไหมครับว่า ถ้าคนงานมีความรู้ความเข้าใจในการทำงานที่สูง ก็อาจจะไม่เกิดเหตุการณ์แบบนี้ ขึ้นได้ ที่สำคัญนายจ้างหรือหัวหน้างาน จะต้องมีการวางแผนอบรมการทำงานกับนั่งร้าน หรือชี้แจงให้ลูกจ้างทราบ ขั้นตอนการทำงานก่อนทำงานทุกครั้ง และที่สำคัญอุปกรณ์ป้องกันอันตรายส่วนบุคคลเป็นสิ่งที่สำคัญมาก ผู้ปฏิบัติงานทุกคนต้องสวมใส่อย่างถูกต้องและเหมาะสมกับการที่ปฏิบัติด้วยนะครับ